Gaskavahkku almmuhuvvui vuosttaš iešsoardineastadeami plána sápmelaččaid várás. SÁNAG ja Sámiráđi ovttasbargoprošeakta, man plána lea psykologa Jon Petter Stoor hábmen.
Iskosat čájehit ahte sápmelaččat jápmet dávjjit iešsoardima geažil go eanetlohkoálbmot Sámis.
Liikká eai fátmmas stáhta iešsoardineastadeamiplánat sápmelaččaid dilálašvuođa ja dárbbuid.
Dasa oidne SÁNAG ja Sámiráđđi dárbbu, ja dál lea plána gárvvis.
Unnán hupmu dan birra
Preassagovva
Psykologa Jon Petter Stoor, gii odne ovdánbuktá plána iešsoardineastadankonferánssas Staares, oaivvilda ahte iešsoardin lea beare tabuášši Sámis, ja olbmot hupmet ja dihtet beare unnán dan birra.
Danne lea plánabarggu áigumuš bidjat fokusa sápmelaččaid iešsoardinváttisvuhtii, dieđuid juohkkit dutkangávdnosiid birra ja eará mearkkašahtti máhtu birra.
Seammás lea áigumuš movttiidit digaštallat ja bargat dán fáttá ovdii sihke siskkobeale ja olggobeale sámi servvodaga.
– Dasa lassin áigut mii geahččalit movttidit digaštallat ja bargat eambbo dainna fáttáin, dadjá Stoor.
Dievddut sorbmejit iežaset
Sápmelaččat jápmet dávjjit iešsoardima geažil go muđui Norggas, Ruoŧas ja Suomas.
Sáhttet leat olu sivat dasa.
– Sámis lea hui tabuášši man birra hubmo unnán, mii dagaha ahte olbmot eai dieđe nu olu dán birra ja lea unnán máhttu dán birra. Rahčet eambbo psyhkalaččat, eai ge oažžo veahki. Dahje sáhttet leat váttisvuođat mat eai leat eará olbmuin, earret eará boazodoalus, lohká Stoor.
Sápmelaččaid gaskkas fas leat eambbo dievddut go nissonat geat jápmet iešsorbmemii.
Danne lea stragegiijain vuosttaš čuoggás fokus dievdduin, go iskkus čájeha ahte dat dárbbašuvvo.
Dieđalaš máhttu
Psykologa Jon Petter Stoor ovttas bargojoavkkuin lea hábmen čálalašplána.
Bargojoavkkus ledje; Gunn Heatta (SÁNAG), Heidi Eriksen (ovdalaš SÁNAG bargi), Gunn-Britt Retter (Sámiráđđi), Marja Katarina Påve Gaup (ovdalaš Sámeráđi bargi), Per Jonas Partapuoli (Sámiráđđi), Áile Javo (Sámiráđđi) ja Anne Silviken (SÁNAG).
Plánas lea dieđalaš máhttu iešsoardima birra sápmelaččaid gaskkas ja ságastallamat sápmelaččaiguin geat áŋgiruššet iešsoardineastadeami bargui.
Strategiijat
Plánas bohtet maid ovdan strategiijat movt áigot eastadit dán.
Dát strategiijat leat hábmejuvvon dainna ulbmiliin ahte galggašedje ollistit dan iešsoardineastadanbarggu man našunálastáhtat fállet iežaset ássiide beroškeahttá čearddalašvuođas.
Plána strategiijat čujuhit viissis hástalusaide sápmelaččaid gaskkas mat eai leat gokčojuvvon dan oppalaš barggus.
Máilmme buorre
Finnmárkku fylka LEVE jođiheaddji Kirsten Isaksen lea ieš massán máná 2001:s iešsorbmema geažil.
Isaksen lohká leat hui mávssolažžan ja buorrin go dákkár plána lea ráhkaduvvon.
– Lea máilmme buorre go dákkár plána dál lea gárvvis. Go dat čájehuvvo ahte dá lea stuora váttisvuohta mis dáppe Sámis, ja ahte dat dárbbašuvvo. Dát dárbašuvvo sihke Norggas, Ruoŧas ja Suomas, ja doaivvun dán boahtit ávkin, lohká son.
