– Muolkkuid áigot elektrifiseret, ja dál láhčet diliid prosessii mas sámit vuoittáhallet beroškeahttá loahpalaš bohtosis. Dás juogo massá iežas kulturvuođu – dahje šaddá sivalažžan go elrávdnji divru dahje go elektrifiserenprošeakta ii lihkostuva ja čuovvovaš dálkkádatrievdamiidda. Nu čállá sámediggeráđđi Runar Myrnes Balto (NSR) dán kronihkas.
Muolkkuid áigot elektrifiseret, ja dál láhčet diliid prosessii mas sámit vuoittáhallet beroškeahttá loahpalaš bohtosis. Vai elrávdnji ii divrro bearehaga, de ferte hukset fápmolinjjáid ja bieggafámu Finnmárkui guovlluide gos hehttejit sihke mearrasámi kulturdoaimmaheami, meahcásteami ja boazodoalu. Dás juogo massá iežas kulturvuođu – dahje šaddá sivalažžan go elrávdnji divru dahje go elektrifiserenprošeakta ii lihkostuva ja čuovvovaš dálkkádatrievdamiidda.
Dat dáhpáhuvvá dan seammás go Norga galgá soabadanprosessii maŋŋel go Duohtavuođa- ja soabadankommišuvdna lea almmuhan iežas raportta. Dál galget nappo soabadit dan seammás go sámi kultuvra dađistaga áitojuvvo eambbo ja eambbo, retoralaš dilálašvuođas mas sámit šaddet sivalažžan buot áiggiid hástalusaide. Goazaheaddjit, dálkkádathehttejeaddjit, etnopolitihkka leat sánit mat leat gullon áiggiid čađa. Ođđa vuohki movt sámiid áššiid futnot lea go sámi vuoigatvuođarahčamušaid heivehit nu gohčoduvvon NIMBY-fenomenii (Not in my back yard / ii fal mu šiljus), nu go Elisabeth Gammelsæter dahká iežas girjjis «Ikke i mitt nabolag». «De bruker snøskutere, metall til søljer og selvfølgelig strøm» (sii geavahit muohtaskohteriid, metálla riskkuide ja diehttelasat elrávnnji), dajai Gammelsæter cealkámušas das manne Fovse-duopmu lea boastut.
Go sámiid atnet dálkkádat-duppalmoralisttalažžan ja egoisttalaš goazaheaddjin, de leat sárgume heajos máilmmigova mii hástá cielahit, fuotnut ja politihkalaččat duolbmut. «Gal mii hupmat singuin ja gohčodit dan gulahallamin, muhto sii leat NIMBY-olbmot geat eai ipmir duohtavuođa, nu ahte loahpaloahpas mii eat váldde vuhtii sin». Sáhtán govahallat ahte nie smihttet industriijapolitihkalaš čoahkkimiin.
Válddán ovdan daid ovdamearkkaid vai daid birra sáhttá smiehttat. Dál, go mis lea duohtavuođa- ja soabadanraporta gieđaid gaskkas, de galggašeimmet vuoruhit identifiseret mat mekanismmaid dat leat mat veahkkin bisuhit dáruiduhttima. Dan sadjái bidjá stuoraservodat fuomášumi áibbas eará áššiide.
Lea go vejolaš soabadit go dáhpáhuvvá olmmošvuoigatvuođarihkkun Fovsen Njaarke sámiid vuostá? Ja lea go vejolaš soabadit go ráđđehus mearrida politihka mii mielddisbuktá ođđa olmmošvuoigatvuođarihkkumiid Finnmárkkus? Dat leat guovddáš gažaldagat maiguin Sámediggi šaddá bargat, ja masa mii dál háliidit oažžut cealkámušaid Sámedikki rabas gulaskuddamis Duohtavuođa- ja soabadankommišuvnna raportta birra. Raporta lea dokumenteren movt sápmelaččat leat dáruiduvvon, ii dušše njulgestaga dáruiduhttinmearrádusaid bokte, muhto maiddái ovdamearkka dihte guolástuspolitihka, meahccehálddašeami ja boazodoallopolitihka bokte. Hui ollu sápmelaččat leat massán sámi kultuvrraset danne go leat massán vejolašvuođa ávkkástallat meahcis ja bivdit guliid.
Seamma dáhpáhuvvá ain dál. Guolástuspolitihkka, luondduhálddašeapmi ja areálasisabahkkemat leat iešguđet ládje mielde dáruiduhttime sápmelaččaid eret iežaset sámi kulturdoaimmaheamis. Politihkka, mii gieldá sápmelaččaid doaimmaheamis luossabivddu, vuotnabivddu, čáhceloddebivddu, ávkkástallamis meahcis dahje saji boazodoalus, lea mielde dáruiduhttime.
Soabadeapmi eaktuda ahte beliin lea oktasaš ipmárdus dasa mii lea dáhpáhuvvan. Seamma dehálaš lea ahte beliin lea oktasaš ipmárdus dasa mii dál dáhpáhuvvá. Jus Stuoradiggi duođas dáhttu olahit soabadeami, de ferte vuos ipmirdit ahte politihkka sáhttá dáruiduhttit vaikko leat hilgon doahpaga dáruiduhttinpolitihkka. Ii mihkkege čájet ahte Stuoradiggi dan vuos ipmirda. Dađi bahábut. Álggos čuoččuha ráđđehus ahte leat oahppan Fovse-áššis. Dasto fas mearridit elektrifiseret Muolkkuid, mii árvideames bohciida seammasullasaš áššiid go Fovse-ášši dagai.
Lea čielggas ahte Norgga stuoraservodagas ja ráđđehusas váilu morálalaš ipmárdus iežas álgoálbmoga hárrái. Jus stáhtaministtar ii oainne daid čielga oktavuođaid dálá politihkas ja dáruiduhttimis, mainna lágiin galgat mii de boahtit johtui soabadanproseassain?
Dat lea juoga maid gánnáha smiehttat dál ovdalaš báikkálaš válggaid, dalle go boazodoallu ja sámi beroštumit dávjá šaddet gillát.
Lea maiddái smiehttanveara dál go galgat mearridit lea go vejolaš olahit soabadeami ja mii gáibiduvvo vai dat ollašuvašii. Mun geardduhan iežan ávžžuhusa ahte sihke ovttaskas olbmot, organisašuvnnat ja ásahusat buktet cealkámušaid min gulaskuddamii mas lea áigemearri čakčamánu 31. beaivvi.
