– Eai gávdno nu gohčoduvvon mahkášsápmelaččat, beallesápmelaččat, eaige ođđasápmelaččat. Buot sápmelaččat leat baicca ovttaárvosaččat ja doarvái buorit. Guovvamánu 6. beaivvi, min álbmotbeaivvi, lea dan dehálaš diehtit, deattuheaba sámediggepresideanta Silje Karine Muotka ja sámediggeráđđi Runar Myrnes Balto dán kronihkas.
Eai gávdno nu gohčoduvvon mahkášsápmelaččat, beallesápmelaččat, eaige ođđasápmelaččat. Buot sápmelaččat leat baicca ovttaárvosaččat ja doarvái buorit. Guovvamánu 6. beaivvi, min álbmotbeaivvi, lea dan dehálaš diehtit. Dat lea maid esseansa áššis maid sámediggeráđđi ovddida dievasčoahkkimii, mas mihttun lea bidjat vuođu dasa ahte sámi álbmot galgá siskkáldasat soabadit. Mii háliidit ahte Sámediggi galgá mearridit ahte sápmelaččat leat girjás álbmot ja buot sápmelaččat leat ovttaárvosaččat.
Manne galgá mearridit juoidá mii lea nu diehttelas? Na, danne go dat guoská juste dasa movt dáruiduhttin lea váikkuhan sámi álbmogii. Hui ollugat dovdet bákčasa čadnon sin sadjái sámi searvevuođas. Sii galget diehtit ahte giella- ja kulturmáhtus ii leat mihkke dadjamušaid dasa ahte lea go buorre sápmelaš vai ii. Ágga dasa lea ahte dat maid dáruiduhttin lea rivven eaŋkilolbmos, ii leat su sivva.
Áigeguovdilis filbma Ellos eatnu, mii dál čájehuvvo kinos, govvida muhtimiid sis geat garrasit ovddidedje Álaheadju-ášši. Filbma sáhttá dieđusge bures čalmmustahttit dáruiduhttinpolitihka vearrivuođa sámi álbmoga vuostá, ja danne berreše buohkat geahččat filmma. Soaitá maid addit midjiide reaidduid amas buorebut ipmirdit nubbi nuppi Sámis?
Historjjá duogážiin lea álki ipmirdit manne nu máŋggas válljeje čiegadit sámi identitehtaset. Jus givssiduvvot, cielahuvvot dahje cápmahalat doarvái máŋgii, de ii leat imaš ahte it háliit mánáide seamma vásáhusaid. Seammás ferte leat okta dain váddáseamos mearrádusain olbmo eallimiin. Danne ii leat nu váttis ipmirdit manne muhtimiid mielas lei bahča ja váttis ahte earát garra jienain ovddidedje sámevuođa ja gáibidedje vuoigatvuođaid, nu go ovdamearkka dihte dahke Álaheadju-áššis.
Iige leat váttis sin ge ipmirdit geat bealuštedje ja dorro sámi boahtteáiggi ovddas. Dat máŋggas geat buriin mielain cogge gávtti ja rahče vai min gielat ja ealáhusat ceavzzáše. Báikegottiin, Stuorradikki olggobeale ja Álaheajus. Sidjiide ferte garrasit čuohcan bealkkahallat eará sápmelaččaide go dorro sámevuođa ovddas. Lea hui áddehahtti ahte máŋggas dovdet ahte sii baicca livčče ánssášan giitosiid go mis dál lea ealli giella, kultuvra ja ealáhusat.
Dál leat dán muttus. Sápmelaččat iešguđegelágan vuolggasajiin dovdet vearrut meannuduvvon, cielahuvvon dahje olgguštuvvon eará sámiin. Munno mielas lea čielggas ahte álbmoga sierramielalašvuođas lea oktavuohta almmolaš sámepolitihkkii dáruiduhttináigge. Munno mielas orro dego sidjon dáruiduhttinhávvi mii dárbbaša divššu.
Geassemánu 1. beaivvi dán jagi boahtá Duohtavuođa- ja soabadankommišuvnna raporta. Olu váivvit ilbmet dalle almmolašvuhtii. Danne lea sámediggeráđđi dál juo bivdán Sámedikki dievasčoahkkima mearridit ahte siskkáldas sámi soabadeapmi ferte čáhkkehuvvot boahttevaš soabadanbargui, buohtalaga soabademiin stuorraservodaga ja sápmelaččaid gaskkas.
Soabadeapmi ferte dan birra ahte fátmmastit buohkaid sámi searvevuhtii ja loktet sámi iešdovddu. Buohkat galget diehtit ahte sii leat ovttaárvosaš sápmelaččat ja ahte sámi servvodat oaidná ja atná árvvus sin oassálastima. Buot sápmelaččat fertejit maid diehtit ahte sis lea vuoigatvuohta sin kultuvrii, gillii ja identitehtii, ja sin árbevieruide ja ealáhusaide. Ahte dan fállat sidjiide šaddá servodahkii vuđolaš soabahandoaibmabidju.
Dál leaš oaidnit nákcet go seanadit vearredaguiguin maid stáhta ja stuoraservvodat lea dagahan min álbmogii. Juste dan fertet dárkilit digaštallat go leat gieđahallan duohtavuođa ja árvvoštallan soabahandoaibmabijuid mat biddjojit ovdan. Beroškeahttá das berrešeimmet goitge soabadit gaskaneamet Sámis. Ean moai govahala ge ahte dát šaddá álki, muhto okte mii fertet álgit, ja moai evttohetne ahte mii álgit dál.
Ráhkis ovttaárvosaš sápmelaš. Beroškeahttá du sámi duogážis sávve dutnje soabalaš jagi, vaikke galgat váivves proseassaid čađa boahttevaš áiggi. Vuosttažettiin sávve dutnje hearvás álbmotbeaiveávvudeami. Lihkku beivviin!
