«Šaamšik – máttaráhku gahpir» gárvanii ođđajagemánus ja dan rájes lea johtán iešguđetge čájehusain ja filbmafestiválain, muhto odne lea filmma vejolaš oaidnit TV:s.
«Šaamšik – máttaráhku gahpir» lea dokumentárafilbma mii bistá 60 minuhta, mii čalmmustahttá nuortalaččaid historjjá ja kultuvrra. Čákčamánu 1. beaivvi čájehuvvo dokumentára NRK1:s dii. 20.00 ja lea oaidnin láhkai NRK-TV neahtta-TV:s. Lea Anstein Mikkelsen ja Harry Johansen geat leaba ovttas rešisseren dokumentárafilmma «Šaamšik – máttaráhku gahpir».
– Šaddá buorre dušše beassat luoitit filmma dál. Mun lean oaidnán ja eallán dáinna nu guhká ahte oainnán ieš buot daid boasttuvuođaid. Dál beasan luoitit dan ja dál lea olbmuid duohken maid jurddašit dan birra, lohká Harry Johansen.
Oahpásmuvvá máttuin
Dokumeantafilmmas «Šaamšik – máttaráhku gahpir» son geahččala gávdnat ruovttoluotta iežas kultuvrii, ohcat Báhčaveaji sámiid árbevieruid mottiid maŋimuš čáppa bearraliid, ja váldit daid mielde viidáseappot eallimis. Dokumeantafilmmas ovddiduvvo jearaldat leag o vejolaš váldit ruovttoluotta kultuvrra man oasis son ii leat leamaš mielde, ja dohkkehuvvo go Venke goassige ollásit nuortalažžan?
«Venke čuožžu lássalihti ovddabealde man siste lea su máttarvánhemiid kultuvra okta dain maŋimuš bázahusain. Lássalihtti, mii gávdno Norgga Álbmotmuseas Oslos, sisttisdoallá nuortalaš nissonolbmuid gahpira saamšik».
Dát lea álgu su eallima deháleamos mátkái. Guhkes áigge dassái hálddašedje nuortalaččat iežaset unna rájáhis guovllu luonddu eavttuid mielde. Dasto juhke Norga, Ruošša ja Suopma guovllu gaskaneaset. Ruvkedoaimmat ja fápmorusttegat nuppástahtte duovdagiid ja joga. Norgga bealde lea giella ja kultuvra jávkan, muhto nuortalaš genaid sii eai goassige nákcen duššadit.
Nuortalaččat golmma riikka gaskka
Nuortalaččat leat unna sámi álbmogaš erenomáš kulturárbbiin ja iežaset gielain. Sin álgoruoktu lea Norgga, Ruošša ja Suoma rádjáguovlluin guhkás maŋos álgohistorjjálaš áiggis. Álgoálgosaččat nuortalaččat čatnasit čieža iešguđet siidii (nuortalašgillii: sijdd): Njávdán, Báhčaveadji, Beahcán, Muotki, Njuohttejávri, Suonnjel ja Sarvvisjávri. Dát eatnamat ledje guhkes áigge norgalaš-ruošša oktasašguovlu, gos ledje norgalaš-dánskalaš, suopmelaš-ruoŧŧelaš ja ruošša.
