-Almmuhus-
-Almmuhus-
-Almmuhus-
OĐĐASATRáhkkanan giđđadulvái čakčat juo

Ráhkkanan giđđadulvái čakčat juo

-

-

Sus lea dállu moadde mehtera eret eanus ja lea juo ráhkkanan giđđadulvái man Norgga čázádat- ja energiijadirektoráhtta dál einnosta olles Davvi-Norgii.

– Dán dálvvi lea Finnmárkku duoddaris ollu muohta, ja lea eanemus muohta 30 jagis. Dan vuođul lea hui jáhkehahtti ahte šaddá stuora giđđadulvi dán jagi, lohká Norgga čázádat- ja energiijadirektoráhta (NVE) hydrologa ja dulvedieđiheaddji, Inger Karin Engen.

 

Ii njulgestaga bala dulvvis

Bente Monica Hættas lea viessu hui lahka eanu Guovdageainnu márkanbáikkis ja lohká sii lávejit juo čavčča rájes čuovvugoahtit mielde go álgá galbmit movt eatnu lea.

– In mun gal njulgestaga bala dulvvis, muhto in mun illutge gal giđđii. Muhto jurddašit gal šaddá dan birra ja eallit dainna. Láve issoras muhtumin jurddašit ahte lea čáhci birra buot, muhto mis lea leamaš lihkku go ii leat okta ge lihkohisvuohta leamaš dulvvi oktavuođas. Mii leat hárjánan orrut ja eallit dulvviin, ja vuhtii váldit dan, muitala son.

 

Ipmárdus dulvevárohussii

Mannan čavčča leige arvvi geažil ollu čáhci eanus, ja lei čakčat maid dulvi.

Hætta jáhkká danne maid dulvevára dál, muhto maid lea mearkkašan ahte lea eanet muohta go dábálaččat.

– Eai leat mu muittus leamaš ná alla muohtagubat geaidnoguora go dán jagi, nu ahte ipmirdan bures ahte lea dulvevára. Min viessu lea čáhceoara nalde, ja lea gieddi birra. Čakčat sáhttá jikŋon gieddi mii dagaha ahte giđđat ii mana čáhci eatnama čađa ja de čoggo čáhci šilljui, lohká son.

 

Eallin ja eallinláibi

Hætta bearrašis lea gávpi lahkosis, man rádjái maid sáhttá dulvi boahtit.

– Mis lea min eallin ja eallinláibi dán guolbanis, nu ahte mii gal čuovvot bures dálkedieđáhusaid mielde ovddasguvlui, lohká son.

( Ášši joatká gova vuolábealde)


DULVEVÁRRA: NVE juohká dulveváraid golmma ceahkkái. Fiskes, oránša ja rukses. Oránša mearkkaša ahte lea stuorra dulvi, mii sáhttá bahut vahágattit. Šearbamagovva: NVE

Buot čázádagat Finnmárkkus

NVE einnosta Guovdageainetnui lea 80 proseantta vejolaš ahte šaddá dulvi oránša ceahkis.

Várrehusas dieđihit ahte dulvi lea Máze bokte, muhto Engen čilge dat lea danne go sis lea hydrologalaš mihtidanrusttet doppe, ja dulvevárrehus guoská olles etnui.

– Oránša dulvevárrehus lea stuora dulvi mii sáhttá bahut vahágahttit, ja dat guoská olles Guovdageainetnui. Dat guoská maid buot čázádagaide mat golget Finnmárkku duoddaris, lohká Engen.

 

Ollu dálki duohken

2013:s lei maŋemus stuora dulvi Guovdageainnoeanus, mii lei njealjádin stuorimus dulvi 1960 rájes ja Engen lohká dál sáhttá šaddat liikká dulvi, ja maid stuorát, muhto maiddái unnit.

– Mii lohkat ge ahte lea jáhkehahtti ahte dulvi šaddá, muhto ii leat daddjon ahte šaddá. Lea hui ollu dálkki ja temperatuvrra duohken. Lea ain guhká muohta, ja jus suddá siivvut, iige borgga, de ii leat dulvevárra, muhto jus fáhkka boahtá liehmu mii bistá máŋga beaivvi, ja dan ala vel borgá, de gal dulvá, lohká Engen.

Engen ávžžuhage olbmuid, geat orrot dulvebáikkiid lahkosis, čuovvot mielde dálkedieđáhusaid, ja muđui sihkarastit dávviriid mat sáhttet dulvái jovssahallat.

 

Oktanis suddá olles duoddaris

Finnmárkku duoddaris lea erenoamáš dulvedilálašvuohta go lea nu duolbbas ja jogain ii leat nu stuora allodaterohus.

– Ovdamearkka dihte lulde de sáhttá čázádagain 1000 mehtera allodaterohus, mii dagaha ahte muohta álgá suddat vuollin bajás nu ahte ii sutta oktanis buot. Finnmárkku duoddaris leat buot jogat sullii ovtta allodagas, ja dagaha ahte muohta suddagoahtá oktanis ja nu dagahit dulvvi stuorit čázádagaide, nu go Guovdageainetnui ja Detnui, muitala Engen.

 

Čáhcevuorkká oktii historjjálaš dálkkiin

NVE rehkenastá jáhkehahtti dulvvi go bidjet otnáš čáhcevuorkká (muohta, eanančáhci ja čáhcejođáhat) hydrolagalaš modealla čađa.

– Einnostan dihte giđđadulvvi de geavaha NVE dieđuid dálkki birra nu movt lea leamaš seamma muttos giđas 1957 rájes. Mii bidjat otnáš čáhcevuorkká oktii historjjálaš dálkkiin 1957 rájes, ja nu oažžut 59 teorehtalaš dulvvi. Dat addá vuođu dadjat man jáhkehahtti lea ahte dulvi šaddá dán jagi, čilge Engen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-Almmuhus-