-Almmuhus-
OĐĐASATOvddi­dii historjjá­laš giella­lága

Ovddi­dii historjjá­laš giella­lága

-

-

Ráđđehus ovddidii odne, miessemánu 12. beaivvi, ođđa giellaláhkaevttohusa. Lága ulbmil lea sihkkarastit dárogiela nationála váldogiellan.

– Mii čállit giellahistorjjá odne. Ii goassege leamaš Norggas ollislaš giellaláhka. Miessemánu 12. beaivi lea juo dehálaš beaivi giellahistorjjálaččat Norggas. Stuorradiggi mearridii dan nu gohčoduvvon ovttadássásašmearrádusa miessemánu 12. beaivvi 1885:s. Dalle biddjui ođđadárogiella ja girjedárogiella ovttadássásaš almmolaš giellan Norggas, lohká kultur- ja dásseárvoministtar, Abid Q. Raja ráđđehusa preassadieđáhusas. 

Oktasaš giella dehálaš demokratiijii

– Dárogiella lea mávssolaš Norgga demokratiijii. Oktasaš gielain mii hukset nana, buohkaid fátmmasteaddji oktasaš servodaga. Ođđa giellalágas mearriduvvo, ahte dárogiela galgá nannet. Buot almmolaš orgánaid ovddasvástádussan šaddá geavahit, ovddidit ja nannet dárogiela iežaset suorggis. Muhtun dáhpáhusain dat mearkkaša, ahte dárogiela berrejit geavahit eanet, dadjá kultur- ja dásseárvoministtar Abid Q. Raja.

Roassodilis dehálaš ahte buohkat áddejit

– Dákkár roassodilis, maid mii dál vásihit, leat eanebut ja eanebut fuomášan, man mávssolaš lea, ahte mis lea buorre ja nana dárogiella, mainna hukset luohttámuša ja buori diehtojuohkima riikka ássiid, fágaolbmuid ja stivrejeddjiid gaskka. Dárogiella vásiha dattetge garra deattu, vuosttažettiin eaŋgalsgiela beales. Ođđa giellaláhka geatnegahttá eiseválddiid addit saji dárogillii ja doallat dan olámuttus servodagas, dadjá kultur- ja dásseárvoministtar.

Geatnegasvuohta ovddidit ođđadárogiela 

Dárogiela nannema dáfus lea áibbas vealtameahttun sihkkarastit ođđadárogiela. Giellalága vuođul almmolaš orgánat ožžot erenoamáš ovddasvástádusa ovddidit ođđadárogiela, nu ahte dat lea buohkaid olámuttus, nu ahte giella sihkkarastojuvvo geavahangiellan ja kulturárbin.

Nanne guktuid dárogielhálliid vuoigatvuođaid

Giellalágas leat ođđa njuolggadusat fylkkagielddaide. Dál eai galgga šat dušše stáhta bargit vástidit ođđadárogillii ja girjedárogillii olbmuide, geat sidjiide čállet. Dan galget maiddái fylkkagielddaid bargit dahkat. Sihke girjedárogiela ja ođđadárogiela geavaheddjiid giellavuoigatvuođat nannejuvvojit.

Giella galgá leat áddehahtti

Lágas gáibiduvvo maid ahte almmolaš orgánat galget ovdanbuktit áššiid čielgasit, go gulahallet riikka ássiiguin. Ii galgga leat nu ahte reivve ferte lohkat máŋgii, vai ádde sisdoalu. Stáhta orgánaid namat galget leat dárogillii ja galget leat riekta čállojuvvon.

Sámegiella ovttaárvosažžan dárogielain

Lágas dohkkehit sámegielaid ovttaárvosažžan dárogielain, nu mo sámelágas juo nannejuvvo. Go almmolaš bargit geavahit sámegielaid, de galgá giella maid leat riekta ja sámegiela čielgagiela ideála mielde.

Ovddidit kveanagiela, romani ja romanes

Almmolaš orgánat galget dasto maid ovddidit ja suodjalit kvenagiela, romani ja romanesa. Ovdamearkka dihte kvenagiela guovdu dat mearkkaša ahte giella, masa dáruiduhttin lea čuohcan seammá láhkai go sámegielaide, stáhtus formaliserejuvvo ođđa lágas. Dat dahká álkibun vuogádatlaččat bargat kvenagiela ovdii.

Norgalaš mearkagiella šaddá nationála mearkagiellan

Norgga seavagiella oažžu nationála seavagiela stáhtusa. Dan láhkai dovddastit norgalaš seavagiela. Dat lea historjjálaš, danin go norgalaš seavagiella guhká ii adnojuvvon albma giellan. Giellaláhka galgá sihkkarastit ahte almmolaš orgánat ovddidit norgalaš seavagiela viidábut go mii lágain gáibiduvvo. Ráđđehus áigu geahčadit seavagiellasuorggi vuđolaččat almmolaš čielggadeami olis (NAČ dahje Norgga almmolaš čielggadeapmi, dárogillii NOU).

Giellapolitihkalaš áššáigullevašvuohta

Ođđa giellalága árvaleami lassin, čujuha proposišuvnnas (evttohusas)  suorgái, masa lea ereliiggán áššáigullevašvuohta giellapolitihka dáfus. Sihkkarastin dihtii dárogiela, sámegielaid, unnitlogugielaid ja norgalaš seavagiela, de lea oahpahussuorggi, media- ja kultursuorggi ja IKT-politihka áibbas dehálaš. 

Digitála almmolaš suorgi galgá doaibmat sihke dárogillii ja sámegillii. Giellaráđđi oažžu lágas nannejuvvon doaimmaid ja galgá rávvet almmolaš eiseválddiid dan hárrái mo iešguđet gielaid galgá ovddidit, ja mo njuolggadusaid galgá áddet.

Prop. 108 L (2019-2020) Lov om språk (språklova)

-Almmuhus-