– Mus ledje stuora vuordámušat ráđđehusa evttohussii ođđa oahpahuslága birra, dađi bahábut beahtahallen sakka, čállá sámediggeráđđi Mikkel Eskil Mikkelsen dán kronihkas.
Máhttodepartemeanta lea sádden evttohusa ođđa oahpahusláhkii gulaskuddamii, ja gulaskuddama áigemearri lea juovlamánu 20.b. Sámediggeráđđi oaivvilda dehálažžan ahte sámi servodat čielgasit čájeha dárbbuid ja hástalusaid ja ovddida dáid gulaskuddamis. Hástalus manná buot áigeguovdilis beliide. Dál lea hui dehálaš geavahit vejolašvuođa buktit cealkámušaid mat buoridit sámegieloahpahusa.
Mus ledje stuora vuordámušat ráđđehusa evttohussii ođđa oahpahuslága birra, dađi bahábut beahtahallen sakka. Go sámi ohppiid vuoigatvuohta sámegieloahpahussii sámegielas ja sámegillii ii leat lihkkasan millimehtera ge 20 jahkái, dalle lea juoga hui boastut.
… sámi ohppiid vuoigatvuohta sámegieloahpahussii sámegielas ja sámegillii ii leat lihkkasan millimehtera ge 20 jahkái
Sámediggeráđđi Mikkel Eskil Mikkelsen
Oahpahusláhka reviderejuvvui 23 jagi dás ovdal, 1998:s, seamma ollislaččat go dál. Go Máhttodepartemeanta lea sádden evttohusa ođđa oahpahusláhkii gulaskuddamii de sámi servodaga hástalusat leat vajálduvvan.
Lea positiiva ahte láhkaevttohus nanne ii-sámi mánáid rievtti oahpahussii sámegielain, go sidjiide addojuvvo vuoigatvuohta sámegieloahpahussii joatkkaskuvllas jos dus lea dat leamaš vuođđoskuvllas. Mun livččen dattetge háliidan ahte departemeanttas livččii lean stuorát fokus sámi mánáid vuoigatvuođaide oahpahussii sámegielas ja sámegillii. Riikarevišuvnna iskkadeapmi sámi ohppiid vuoigatvuođain oahpahussii sámegielas ja sámegillii 2019:s, čájeha čielgasit ahte oahpahus ii sáhte jotkojuvvot nugo dál.
Oahpahusláhka lea deháleamos stivrengaskaoapmi mii mis dál lea oahpahussii Norggas.
Oahpahusláhka ferte láhčit diliid nu ahte oahpahusfálaldat lea sámi árvvuid vuođul ja láhčá dili sámegiela ovdáneapmái, iige nugo dál, ahte dat gáržžida oahpahusa sámegielain ja sámegielaide. Dat hástalus lea garrasit ruossalassii sihke riikkaidgaskasaš konvenšuvnnaiguin ja doarespolitihkalaš ovttamielalašvuođain mii Norggas lea dál. Nu ii attege oahpahusláhka dál saji oahpahusa ovddideapmái sámegielas ja sámegillii, ovdamearkka dihtii oahpahussii nana giellaoahpahusmálliid mielde, vuoigatvuođaid hospiteret ja álkibun oažžut sámegiela oahpahusfálaldaga. Dat heittotvuohta báidná maiddái ođđa evttohusa.
Ođđa oahpahuslága ulbmilin lea addit dohkálaččat dávggasvuođa earret eará ohppiide, oahpaheddjiide, gielddaide ja fylkkagielddaide. Proseassas láhkaevttohusain váillahan mun ollislaš ságastallama das movt dát oahpahusvuoigatvuođa ráddjehusat váikkuhit oahpahussii sámegielas ja sámegillii. Gos lea dávggasvuohta go oahpahusláhkaevttohusas gáržžiduvvo sámi mánáid riekti oahpahussii guovtti sámegielas, go mii diehtit ahte dát juo lea dáhpáhuvvan ja dáhpáhuvvá dál ja lea doaibman bures? Gos lea skuvlaeaiggáda dávggasvuohta go láhka ii raba oahpahussii sámegillii, jos ii gáibiduvvo? Mun čujuhan dás ahte oahpahus sámegielas ja sámegillii olggobealde sámi hálddašanguovllu ain gáržžiduvvo dasa ahte gielddas fertejit leat unnimusat 10 oahppi geat dan gáibidit, ovdal go sis lea vuoigatvuohta.
… oahpahusláhkaevttohusas gáržžiduvvo sámi mánáid riekti oahpahussii guovtti sámegielas …
Sámediggeráđđi Mikkel Eskil Mikkelsen
Mu mielas departemeantta ákkat ahte ii ovddidit sámi vuoigatvuođaid ođđa oahpahuslágas, leat fuonit. Sámediggeráđđi gáibida ahte sámi vuoigatvuođat, nu go hospiterenriekti, fertejit biddjojuvvot láhkii eaige guđđojuvvo skuvlaeaiggáda árvvoštallama vuollái, nu go dál lea. Jos dat livčče lágas, de boađášedje maiddái ruđat dán oahpahussii. Departemeanta orru baicce ballamin ahte gáržžida gielddaid iešstivrenrievtti, go ii ollašuhte dan gáibádusa. Sámediggeráđđi oaivvilda ahte sámi mánát Norgga skuvllain fertejit oažžut oahpahusfálaldaga sámegillii eanet fágain go sámegielas, mii sáhttá buoridit vejolašvuođa ahte oahppit šattašedje sámegielagin. Departemeanta oaivvilda ahte dát sáhttá fuonidit ohppiid sosiála oktavuođaid eará ohppiide. Dasa lassin oainnán mun ahte golut sámi oahpahusrivttiid ovddideamis ođđa oahpahuslágas, lea okta ákkain departemeanttas mii deaddá eanemusat go ii mieđa sámi skuvlafálaldaga dárbbuide.
Sámi ohppiid hástalusat eai oidno láhkaevttohusas dárbbašlaš sámi vuoigatvuođaid searvvaheami bokte. Ođđa oahpahusláhkaevttohusas eai váldojuvvo fuomášupmái sámi servodaga duohta vásihusat. Beroškeahttá ođđa dieđuin mat earret eará bohte Riikarevišuvnna bokte 2019:s, Váibmogiellaguorahallamis 2018:s ja eará ođđaset dutkamiin. Ná ii sáhte leat. Øystein Vangsnes ođđa dutkan Sámi logut muitalit 14 (2021), čájeha ahte gitta 60 % ohppiin heitet sámegieloahpahusas. Mun jearan ahte sáhttit go mii dohkkehit láhkabuktosa mii dahká vejolažžan ahte 60 % ohppiin heitet oahpahusas. Mus lea čielga vástádus lea, eat.
Mun jearan ahte sáhttit go mii dohkkehit láhkabuktosa mii dahká vejolažžan ahte 60 % ohppiin heitet oahpahusas.
Sámediggeráđđi Mikkel Eskil Mikkelsen
Máhttodepartemeanttas lea riekta iežas árvvoštallamis ahte oahpahus lea rašši ja ahte leat unnán oahppit. Manne ii jorgalahttit váttisvuođa ja baicca jearrat movt dat ođđa oahpahusláhka sáhttá lasihit rekrutterema. Movt sáhttit mii ođđa oahpahuslága bokte sihkkarastit ahte eanet oahppit šattašedje duohta sámegielagin? Mainna lágiin sáhttit mii addit gielddaide čovdosa mii sihkkarastá ahte dat lihkostuvvet buorebut oahpahusain sámegielas ja sámegillii? Movt evttohuvvon njuolggadusat sáhtášedje sihkkarastit dan ahte buorebut juvssašeimmet sámegielat vuođđooahpahusa mihtuid ja prinsihpaid, go mii diehtit ahte gielddain leat stuorra hástalusat oahpahusain sámegielas ja sámegillii? Okta vuohki movt dán sihkkarastit, lea ahte láhkii bidjat hospiterenrievtti ja giellalávgumiid gáiddusoahpahusa bokte ja sámegieloahpahusa smávva sámegielat birrasis.
Oahpahuslága ođasmahttima ulbmilin lea ahte bidjat ovddasvástádusa rivttes sadjái ja fuolahit das ahte gávdnošedje doarvái gelbbolaš aktevrrat. Dieinna lágiin massit maiddái ságastallama oahpahusa birra sámegielas ja sámegillii, nu go riikarevišuvnna raporttas čujuhuvvo, namalassii ahte gielddat eai bargga doarvái vuđolaččat nu go ahte dieđihit oahpahusfálaldaga birra sámegielain. Lea go riekta ahte stáhta hálddašeapmi dušše sáhttá čujuhit gielddaide, go čuožžilit rašes hástalusat?
Mii fertet ságastallat mii lea oahpahusláhkaevttohusa duogábealde. Oahpahusláhka nu go dat dál lea, lea skuvlaeaiggádiid gaskaoapmi eanet gáržžidit sámegieloahpahusa go dat livčče čoavddan oahpahusa ovddideapmái ja fuolahivčče ahte mii lihkostuvašeimmet mihtuiguin. Munnje lea váttis áddet manne departemeanta ii evttohan dohkálaččat nannet sámi mánáid vuoigatvuođaid oahpahussii sámegielas ja sámegillii.
Sámediggi doaivu danne ahte ollugat vástidivčče gulaskuddamii ođđa oahpahuslága birra ovdal áigemeari mii lea juovlamánu 20. b. Dás lea dehálaš addit rávvagiid ja oainnuid evttohusaide mat leat. Sámediggi lea meannudan ášši dievasčoahkkimis ja addán iežas gulaskuddanárvalusa vuorddedettiin konsultašuvnnaid.
Mun ávžžuhan Sámi ja Norgga servodagaid searvat máhtuineaset ja sin vásihusaiguin čájehan dihtii ahte lea dárbu dahkat stuorra rievdadusaid oahpahusas. Mii eat sáhte dohkkehit lága mii ii fuolat ahte oahppit šattašedje sámegielagin. Dat ii mana 2021:s.
