Lea go boazodoallošiehtadus duohtavuođas šiehtadallan? – Ii, lohká jurista gii lea juste jur boazodoallošiehtadusa dutkan juridihkalaš masterčállosis guhtta jagi áigi. Son oaivvilda dat dušše gohčoduvvo šiehtadussan, vaikko rievtti mielde lea stáhta mii dan šiehtadusa vuođul oažžu válddi stivret boazodoalu ealáhusa siskkáldasat, eambbo go sis livččii váldi lágaid vuođul.
Dáid beivviid leat boazodoallu, Norgga Boazosápmelaččaid Riikkasearvvi (NBR) bokte, ja stáhta, Eanandoallo- ja biebmodepartemeantta (EBD) bokte, ráhkadeame ođđa boazodoallošiehtadusa. Dat lea jahkásaš šiehtadallan mas galgá dihkkáduvvot movt boazodoallu galgá doaimmahuvvot jagi ovddasguvlui, ja makkár doarjagiid besset ávkkástallat.
Gáibádus ja fálaldat
Ávvir lea čohkken dieđuid movt boazodoallošiehtadusain lea mannan dan maŋemus logi jagi (Geahča tabealla olgešbealde). Vuohki movt dahket lea ahte álggos ráhkada NBR gáibádusa man olu sii gáibidit šiehtadusa bokte, ja dárkilit čilgejit makkár dárbbut sis leat ja masa áigot man ge olu atnit supmis man gáibidit. Dan sii geigejit EBD:i, mii de sullii mánu atná vástidit gáibádusa ja man stuora supmi fállet, ja masa oažžu atnit dan supmi.
Fálaldat šaddá šiehtadussan
Stáhta fálaldat lea álot arvat unnit go NBR lea gáibidan. Šiehtadallamiid boađus šaddá álot sullii dat maid stáhta fállá. Stáhta lea maid čavgadit ráddjen masa juolludit ruđa fálaldagas. Dan gohčodit boazodoallošiehtadussan, ja dat boahtá doibmii álot šiehtadallanjagi geasi rájes. Gažaldat lea: lea go dát dan dihte duohta šiehtadallan?
Ii šiehtadus
Jurista Ragnhild Marit Sara lea dutkan boazodoallošiehtadusa iežas masterčállosis. Konklušuvdna su dutkamis lea ahte dat ii leat duohta šiehtadallan. Son muitala ahte jus šiehtadallamin galgá sáhttit gohčodit, de fertejit šiehtadallanbealit leat seamma dásis. Nu son oaivvilda ahte eai leat boazodoallošiehtadallamis dál. Son lohká ahte dat šiehtadus eambbo sulastahttá stáhta stivrendokumeantta, mas stáhta mearrida man olu šiehtadusa árvu galgá leat ja maid masa galgá adnot dat ruhta.
Stáhtas dat fápmu
– Go eai leat šiehtadallanbealit dássálaga, go ii leat seamma stuora váldi váikkuhit šiehtadallanbohtosa, dalle ii lea šiehtadus, muhto dat bealli mas lea visot fápmu, dat stivre šiehtadallama gosa háliida. Jus šiehtadallán lea, de galggašii NBR:s vejolašvuohta váikkuhit proseassa eará ládje go dušše botket šiehtadallamiid. Oainnat dat lea áidna vejolašvuohta NBR:s čájehit ahte eai dohkket šiehtadusbohtosa. Muhto de daddjo boazodoalu váldošiehtadusas, paragráfa 9:s, ahte jus botkejuvvo šiehtadallan NBR bealis, de galgá stáhta EBD bokte iešheanalaččat buktit fálaldaga Stuoradiggái, maid de doppe dohkkehit dan nuppi jagi šiehtadusáigodahkii. Dalle ii leat duohtavuođas šiehtadallan go NBR:s ii leat makkár ge váldi váikkuhit šiehtadallanbohtosa. Go eaba leat dássálaga, goappašagain juobe sullii seamma fápmu, de ii sáhte šat gohčodit šiehtadallamin, čilge Sara.
(Ášši joatká gova vuolábealde)
Govven: Nils Johan Vars (vuorkágovva)
Láhkaásahus šiehtadusas
– Lea maid mearkkašahtti ahte stáhta ráhkada jahkásaččat láhkaásahusaid vel šiehtadussii. Láhkaásahusat leat dábálaččat oassin almmolaš hálddašanrievttis, eai ge leat goasse gullon oassin šiehtadusain Norgga riektevuogádagas, lohká son.
Eanandoallovuogádat
Sara muitala ahte dálá boazodoallošiehtadus lea huksejuvvon seamma vuogi vuođul go eanandoallošiehtadusat. Go boazodoallošiehtadus hábmejuvvui, dalle váldui ge vuođđu njuolga eanadoallošiehtadusas. Eanandoalus lea gullon ahte šiehtadallamat boatkanit ja boanddat čájehit dan bargoheaitagiin. Son muitala maid ahte bargoheaitta lea dábálaš prinsihppa bargoeallimis maid, mii dahká ahte bargiid bealli oažžu bargoheaittaáitaga dihte liigefámu, nu ahte šaddet bargoaddiin eambbo dássálaga ovdamearkka dihte bálkášiehtadallamiin.
– Bargoheaitta lea okta vuohki mii addá liige váikkuhanválddi, muhto boazodoalus ii váikkut bargoheaitta, danin go dat heaitta ii váikkuhivčče stuora servvodahkii maide ge, lohká Sara.
– Maid don ávžžuhat NBR dahkat dán áššis, vai galgá sáhttit gohčodit šiehtadallamin?
– Vuosttaš vuos váldošiehtadusa paragráfa 9 ferte rievdaduvvot, go dat dahká ahte stáhta oažžu okto mearridit boazodoallošiehtadusa sisdoalu. NBR ferte oažžut liigeválddi jus galgá leat šiehtadallan. Muđui dat lea stivrenreaidu dasa mo praktihkalaččat galgá boazodoallu čađahuvvot. NBR vuovda ovtta ládje boazodoalu iešmearridanválddi dan bokte. Lea maid oassi das ahte eai buot boazodoallit leat NBR miellahtut ja dalle ii soaitte NBR:s váldi čatnat olles ealáhusa. Muđui sáhtášii biddjot eaktun ahte ovdamearkka dihte buot orohagat galget oažžut váikkuhanvejolašvuođa šiehtadussii, lohká son.
Seaguha detáljjaide
Sara lohká maid ahte stáhta boazodoallošiehtadusa bokte seaguha beare olu detáljjaide. Son lohká dat livččii juo buoret jus mat dušše supmi šiehtadallet stáhta ja NBR.
– Dalle livččii boazodoalloealáhusas alddis váldi mearridit gosa vuoruhit ruđaid šiehtadusas. Álbmotriekti han addá sápmelaččaide rievtti iešmearrideapmái. Jus galgá leat stivrenreaidu, dalle ii sáhte gohčoduvvot šiehtadussan. Stáhta iešheanalaš fápmu šiehtadallamiin čájeha ahte ii leat šiehtadallan duođai, lohká son vel loahpas.
Ávvir ii lihkostuvvan oažžut kommentára Eanandoallo- ja Biebmodepartemeanttas ovdal go aviisa deaddiluvvui. Norgga Boazosápmelaččaid Riikkasearvvi jođiheaddji, Ellinor Marita Jåma ii áiggo kommenteret go leat juste dál gasku šiehtadallamiid.
