-Almmuhus-
OAIVILATJahkečoahkkincealkámuš:– Bisset Davvi ja eará biegga­fápmo­huksema Finn­márkkus!

Jahkečoahkkincealkámuš:– Bisset Davvi ja eará biegga­fápmo­huksema Finn­márkkus!

-

-

Cealkámuš Finnmárkku luonddugáhttenlihtu jahkečoahkkimis 13.09.2020:

Finnmárkku luonddugáhttenlihttu illuda go lea vuođđuduvvon álbmotakšuvdna Davvi bieggafápmoplána vuostá. Dán plána čađaheapmi bilida agibeaivái hui erenoamáš luondduguovllu mii dán rádjái lea leamaš sisabahkkema haga. Davvi lea dušše okta dain máŋga bieggafápmorusttegis mat leat plánejuvvon Finnmárkui. Luonddugáhttenlihttu vuosttilda buot viidáset bieggafápmohuksema Finnmárkkus, sihke eatnamis ja mearas. Bieggafápmu ii atte makkárge «ruoná molsuma», muhto minerálariggodagaid stajideami ja divokeahtes vahágiid lundui. Dat uhkida elliid áimmus, eatnama alde ja mearas, ja erenoamážit boazodoalu. Bieggafápmu bilida čálggu, orrunmovtta ja olles eanádaga hámi. 

Finnmárku gullá eanemus áigeguovdilis guovlluide bieggafápmohuksemii, go dáppe lea hui ollu biegga. Dán rádjái lea dattetge huksejuvvon oalle unnán, muhto dál leat hukseme konsešuvnnaid vuođul, mat leat addon áigá juo. Ollu bieggafápmorusttegat leat plánejuvvomin ja plánat mat ovdal leat hilgojuvvon, ilbmet fas.

Bieggafápmorusttegat bilidit elliid eallinguovlluid ja goddet ollu lottiid ja divrriid. Dat gilvet maiddái ollu mikroplásta lundui. Bieggafápmorusttegat eai leat «luoitima haga», go mielddisbuktet ollu dálkkádatgássaid ja eará nuoskideami luoitima, sihke minerálageavaheami, buvttadeami, fievrrideami, divvuma ja heaitima bokte. Bieggafápmu lea stáđismeahttun fápmu, danin ferte hukset badjelmeari stuora rusttegiid ja fápmojođđasiid dan fámu ektui maid buktet. Danin ferte lovttahit dan láhkai ahte čáhcefápmorusttegiid buvttadus rievdaduvvo eambbo bajás vulos, ja dat fas lasiha čáhcefápmorusttegiid váikkuhusaid lundui. Bieggafápmu nappo nanne stuorimus uhkádusaid Eatnama birrasii: areálasisabahkkema, meahcceelliid luottahuhttima, plástanuoskkideami ja minerálariggodagaid stajideami.

Finnmárkkus ja stuora oasis Norggas váldá bieggafápmu dasa lassin stuora guovlluid boazodoalus. Dán geasi bođii raporta «Bieggafápmu vai boazodoallu?»,  mii čájeha ahte buot bieggafápmorusttegat boazodoalloguovlluin leat dahkan čuolmmaid boazodollui, ja ovttas eará sisabahkkemiiguin dat uhkida boazoealáhusa ja sámi kultuvrra boahtteáiggi. Danin eai galgga addojuvvot eanet bieggafápmokonsešuvnnat boazodoalloguovlluin ja addojuvvon konsešuvnnat fertejit gessojuvvot ruovttoluotta. 

Dađe mielde go lea šaddan eambbo vuostálastin bieggafápmui eatnama alde, leat máŋggas evttohan bieggafámu meara alde molssaeaktun. Fas áigot álggahit stuora eksperimeantta vaikko eai dieđe makkár bohtosat sáhttet šaddat. Lea juo huksejuvvon doarvái bieggafápmu mearas vai sáhttá čohkket vásáhusaid das makkár váikkuhusat leat mearrabirrasii. Ovdal go árvvoštallojuvvo eambbo hukset, fertet vuđolaččat dárkkistit váikkuhusaid guliide, mearraelliide ja lottiide, ja mo bieggaturbiinnat gilvet mikroplástta/fibera.

Bieggafápmohuksen dáhpáhuvvá vaikko Norggas eat dárbbaš eanet elfámu. Dan muddui go háliidit elektrifiseret vai buhtadit fossiila boaldámušaid lea vejolaš háhkat dan el-rávnnji energiijaseastimis, energiijaeffektiviseremis ja čáhcefápmorusttegiid ođasmahttimis. Bieggafámu huksen Norggas dan váste ahte eksporteret olgoriikii attašii minimála, dahje ii makkárge positiiva váikkuhusaid dálkkádahkii, muhto hui stuora vahágiid lundui Norggas.

-Almmuhus-