Álggahit fierpmádaga eastadit veahkaválddálašvuođa Guovdageainnus

Guovdageainnu suohkan bovde boahtte gaskavahkku čoahkkimii gos ulbmil lea álggahit fierpmádaga mii galgá bargat veahkaválddálašvuođain lagas birrasis.

Čoahkkimii čoahkkanit fágaolbmot ja politihkkarat, digaštallat váttisvuođaid veahkaválddálašvuođain lagas birrasis, ja movt dan dustet.

Lea dárbu fierpmádahkii

Guovdageainnu mánáidsuodjalusa fágalaš jođiheaddji Berit Anette Hætta čilge ahte sii leat fágasurggiin oaidnán dárbbu bargat veagalváldináššiiguin eambbo systemáhtalaččat.

Danne suohkan doallá dán čoahkkima, gos ulbmil lea oažžut johtui joavkku mii galgá bargat eambbo dáiguin áššiiguin.

Hætta čujuha sihke Ungdata loguide mat ilbme árabut dán jagi, ja Romssa universitehta ja Sámi našuvnnalaš gealbobálvalusa (SÁNAG) dutkamii mas bođii ovdan ahte sápmelaččat vásihit eambbo veahkaválddálašvuođa go muđui álbmot.

– Mii oaidnit dárbbu, danne go logut čájehit ahte lea dárbu, lohká Berit Anette Hætta.

Suorggahahtti logut

Logut, maidda son čujuha, lea vuosttažettiin Ungdata iskkus, mii lea dahkkon riikaviidosaččat, ja čájehit movt nuoraid dilli lea juohke suohkanis.

Logut čájehedje earret eará ahte 28 proseantta Guovdageainnu nuorain leat dorron earáiguin, dat lea 10 proseantta eambbo go riikadásis.

Čájehuvvui maid ahte 16 proseantta Guovdageainnu nuorain leat vásihan nihttima, juo go cápmahallat dahje eará veahkaválddálašvuođa, muđui riikkas lei dát lohku 10 proseantta.

Muđui bođii ovdan ahte Guovdageainnu nuorat eai loavtte nu bures skuvllas, sii jávket skuvllas, juhket, suoládaddet, dorrot, unnán barget leavssuid, ja sii leat iežaset mielas ollu akto.

Nubbi lea dutkanbargu mii dahkkui Romssa universitehtas, ovttas SÁNAG:in.

Dutkanbarggus bođii ovdan ahte sámi nissonat vásihit olu eambbo veahkaválddálašvuođa go earát.

Dutkan čájehii ahte 45 proseantta sápmelaččain leat vásihan veahkaválddálašvuođa, ja 29,6 proseantta norgalaččain leat vásihan dan seamma.

(Ášši joatká gova vuolábealde)

Ovdal leamaš ávki

Mánáidsuodjalusa fágalaš jođiheaddji čilge ahte veahkaválddálašvuohta lagas birrasis lea ášši mii lea hui tabu, eará báikkiin, ja maiddái Guovdageainnus.

– Mii oaidnit ahte lea tabu, go lea veaháš nu ahte bearaš galgá ieš birget, ja ahte daid áššiid birra ii galgga hupmat, lohká son.

Guovdageainnu suohkanis lei 2011:s sullasaš joavku mat barge veahkaváldináššiiguin.

Hætta muitala ahte olbmot álge fuomášuhttet daid áššiid, ja ahte olbmot válde oktavuođa singuin, muhto go joavku heittii doaibmamis, de heite olbmot maid váldimis oktavuođa.

Son čilge ahte sii leat ovdal oaidnán ávkki dákkár barggus, ja dál áigot álggahit bistevaš doaimma gos almmolaš ásahusat galget gulahallat gaskaneaset veahkaválddálaš áššiiguin.

– Jáhkán mis lea suohkanis olu gelbbolašvuohta dain áššiin, ja dál galgat čohkket dan gelbbolašvuođa ja systemáhtalaččat bargagoahtit dáiguin áššiiguin, lohká Berit Anette Hætta.

Čoahkkimis čielggaduvvo fierpmádaga bargu

Fierpmádat galgá čatnat oktavuođaid fágaásahusaid gaskkas, nu ahte ovdamearkka dihte politiijat ja dearvvašvuođasuorggi bargit gulahallet.

Čoahkkimis galgá čielggaduvvot maid dat fierpmádat galgá bargat, ja makkár konkrehta doaimmat galget biddjot johtui.

Čoahkkimii boahtá Finnmárkku Bearašsuodjaluskantuvrras olmmoš, muitalit mii veahkaválddálašvuohta lea.

uohkana psykologat Anne Lene Turi Dimpas ja Margrethe Bals Utsi galgaba muitalit veahkaválddálašvuođa birra Guovdageainnus.

Politiijat galget muitalit movt sii barget dákkár áššiiguin, ja Finnmárkku politiija veahkaválddálašvuođa koordináhtor galgá suohkana veahkehit johtui ráhkadit dákkár fierpmádaga.

Muđui lea suohkana doavtterbálvalus, psykiatriijabálvalus, NAV ja earát geat barggu bokte guoskkahit dákkár áššiid bovdejuvvon čoahkkimii.

Čoahkkin lea gaskavahkku golggotmánu 26. beaivvi, LES viesus.